rezene

Rezene (Foeniculum vulgare), Apiaceae (Maydanozgiller) familyasından iki metreye kadar boylanan iki yıllık kokulu otsu bitki

Yaprakları saplı ve tüysüzdür. Bitkinin gövdeleri dik, içleri boş silindir şeklinde ve tüysüzdür. Çiçekler uzun saplı ve bileşik şemsiye durumundadırlar. Meyveleri silindir şeklinde tüysüz ve yeşilimsi esmer renktedir. Tohumları protein ve yağ bakımından zengin bir besi dokuya sahiptir. Daha çok kayalık ve kurak yerlerde yetişir

Rezene (Foeniculum vulgare)
İngl. Fennelfruit – Alm. Fenchel – Fr. Fruit de fenovil
Yöresel adları : Arapsaçı, İrziyan, Raziyane, Mayana
Drog adı :Foeniculi fructus /meyve(tohum)
Tentür : Foeniculum Ø(başlangıç tentürü), D1-D2
Eterli uçucu yağ : Foeniculi aetheroleum
Bitki özelliği :Rezene bir kültür bitkisidir,doğada aranmaz.
Bileşim: Ortalama %8 civarında eterli uçucu yağ(%80 Anethol, Fenchon ve Methylchavicol), flavonlar, Bergaptan ve Storiniçerikli cumarinler.

Etkileri: Gaz söktürücü, kramp çözücü,uyarıcı, anne sütünü arttırıcı, balgam söktürücü,sindirim problemleri, mide krampları.

Kullanım alanları: Rezene, öksürükte balgam söktürücü, özellikle bebekleri ve küçük çocukları yatıştırıcı ve mide şişkinliklerini giderici olarak geliştirilmiş pek çok ilaçta etken madde olarak kullanılır. Kullanımı kolay olduğu için, sindirim sorunu olan bebeklere ve küçük çocuklara rahatlıkla verilebilir.Rezene, sindirim sistemi kramplarını çözücü etkiye de sahiptir. Anne sütünü arttırır. Bebek mamalarına rezene çayı karıştırıldığında, gaz sancıları yaşanmaz. Sindirim sorunlarından kaynaklanan baş ağrılarını da dindirir. Kısaca ve genellikle, sindirim problemleri, şişkinlik, iştahsızlık, balgamlanma, adet görme zorlukları, göz kapağı iltihabı ve sinirlilik hallerine karşı başarıyla kullanılabilir.

Bitki çayının özellikle öksürüğe ve akciğer hastalıklarına, boğmaca ve astım kramplarına karşı kullanılmasında büyük yarar vardır. Migrene karşı da denenmelidir. Bazı migren türlerinin kaynağı mide rahatsızlıkları olabilir.Rezene mideyi rahatlattığına göre, migren ağrısını da azaltabilir veya geçirebilir. Yorgun,iltihaplı veya iyi göremeyen gözler rezene çayı ile günde 2-3kere yıkanabilir veya bitki buğusuna tutulabilir.

Kullanım biçimleri: Rezene çayı: 1-2 tatlı kaşığı rezene tohumu havanda hafifçe ezilir, orta boy bir su bardağı dolusu kaynar derecede sıcak suyla haşlanır, 8-10 dakika demlendikten sonra süzülür.

İştah açıcı olarak yemeklerden yarım saat önce, sindirimi uyarmak veşişkinliği gidermek için yemekten sonra,tatlandırılmadan içilir.
Öksürük ve akciğer hastalıklarına karşı, günde 3-4bardak taze demlenmiş sıcak çay biraz balla tatlandırılarak yudumlanır. Şeker hastaları tatlandırmaz.
Göz banyoları için de bu çay kullanılır.

Karışım:Rezene-anason-frenk kimyonu eşit oranda karıştırıldığında, hem daha etkili, hem de daha lezzetli bir çay hazırlanabilir. Demleme biçimi aynı rezene çayı gibidir.

Buğu tedavisi: 1-2 yemek kaşığı dolusu rezene tohumu havanda hafifçe ezilir, yarım veya bir litre kaynar derecede sıcak suyla haşlanır, büyük bir havluyla kafa örtülür ve gözler 5-10dakika boyunca etkilenmeye bırakılır. Rezene banyo kabına çok yaklaşılmamalı, buhar banyosundan sonra hemen serin havaya çıkılmamalıdır. Bu banyo suyu ısıtılarak iki kere daha kullanılabilir.

Tentür kullanımı:Foeniculum Ø, D1 veya D2 seyreltileri, iştahsızlık,şişkinlik, öksürük astım ve anne sütünü arttırma gibi durumlarda etkilidir. Günde pek çok kere, 10-15 damla, yarım yemek kaşığı ılık suya eklenerek alınır.
Göz tedavisinde, de kullanılabilir. Yarım bardak ılık suya 40-50damla tentür eklenir, göz banyosu veya kompres biçiminde kullanılır.

Eterli uçucu yağ: Kesme şekere 2-3 damla emdirilerek veya yarım bardak ılık suya 8-10 damla damlatılarak, ses kısıklığına ve boğaz ağrısına karşı gargara biçiminde kullanılır. Gargaradan sonra tükürülür.

Uyarı: Çok ender olarak deri alerjileri görülebilir. Bilinen başkaca bir yan etkisi yoktur.

Tanımı

Kökeni ve Yayılışı : Çok eskiden beri özellikle Akdeniz ülkelerinde sebze ve salata olarak kullanılmakta idi. Kökeni Akdeniz Bölgesi ve Batı Asya olan rezene bugün değişik yollarla dünyanın birçok yerlerine yayılmıştır.
Botanik Özellikleri : Rezene tek veya çok yıllık bir bitkidir. Kalınlaşmış kazık bir köke sahiptir. Bu kökte özellikle ikinci yıl kuvvetli yan kökler oluşur. Kökler 1-2 m kadar derinliğe gidebilir. Sap 60-200 cm kadar yükselebilir. Kesiti yuvarlağa yakın bir şekildedir. Dallanma özellikle bitkinin üst kısmında olur.
yapraklarının parçaları iplik şeklindedir. Yapraklar bitkinin alt kısımlarında saplı, üst kısımlarında ise gövdeye oturmuş durumdadır. Renkleri koyu yeşilden mavi yeşile kadar değişir. Rezene de çiçekler oldukça küçüktür ve bu küçük çiçeklerin taç yaprakları sarı renklidir.

Meyve 4-10 cm uzunlukta, 2-4 mm genişlikte kahverengi-yeşil renktedir. Meyve birbirlerinden derin bir oyukla ayrılan iki parçadan oluşmuştur.

Kültürü

İklim ve Toprak İstekleri : Rezene verimli, derin kireçce zengin topraklar tercih eder. Ancak rutubetin çok fazla olmaması gerekir. Genellikle meyveler geç olgunlaştığından ılıman iklimlerde Sonbaharı uzun geçen bölgeleri tercih eder. Humuslu ve kumlu-tınlı topraklar da rezene için uygundur.

Tohumluk : Büyük tohumlu rezenelerde 1000 tane ağırlığı ortalama 6.6 g'dır. Ancak 1000 tane ağırlığında varyasyon çok büyük olup, bunun 3.8-8.7 g arasında değiştiği bildirilmektedir. Tohumluğun safiyeti % 90-100 arasında değişir. Ancak safiyetin % 95 ten aşağı olmaması istenir. Çimlenme gücü ise % 70 ten aşağıya düşmemelidir. Çimlenmede değişken sıcaklığın olması, ayrıca ışıklı ve akranlık devrelerin bulunması gerekir. Çimlenme genellikle 14 günde son bulur.

Yetiştirme Tekniği : Doğrudan doğruya tarlaya ekimi yapılabildiği gibi, çelik şeklinde üretilebilir. Koşullarımızda direkt tarlaya ekimde iyi bir bitki gelişimi sağlanmıştır. Sonbaharda tohumlar 60 cm sıra arası mesafesinde mibzerle ekilmiş ve tohumluk miktarı olarak 1 kg/da kullanılmıştır. Eğer rezene üretimi çelik şeklinde yapılacak ise bu takdirde İlkbaharda Mart, en geç Mayıs başına kadar 30 cm sıra arası mesafesinde tohumları 2.5-3 cm derinlikte ekmek gerekir. 0.4 kg tohumluk 100 m2 için yeterlidir. Buradan elde edilecek pençe 1 dekara kafi gelir. Pençe üretim sahasında yabancı otlara karşı gerektiğinde çapa yapmak gerekir. Yabancı otlarla herbicidlerle mücadele çimlenmeden önce Afalan, Alipur, Gesagard, çimlenmeden önce ve sonra ise Tenoran kullanılır. Ekim sonunda rezenenin toprak üstü kısmı biçilir bu kurutulup öğütüldükten sonra yem sanayiinde kullanılır. Toprakta kalan penceler sökülüp şeker pancarında olduğu gibi saklanır. Pençelerin üzerlerinin çok kalın örtülmesi gerekir. İlkbahara doğru mümkün olduğu kadar erken Şubat veya Mart aylarında örtü kısmı kaldırılır. Pençelerin uçlarından biraz kesilir. Dikilecek pençeler en azından parmak kalınlığında olmalıdır. Kışı soğuk olmayan yerlerde rezene pençeleri tarlada kalabilir. Burada da üzerlerinin hafif bir sap vs. ile örtülmesi önerilmektedir. Burada sorun tarladan pençelerin mümkün olduğu kadar erken sökülmesidir. Pençelerin dikimi genellikle 62.5 x 40 cm ara ile yapılır. Pençeler teker teker ancak zayıf pençeler ikişer ikişer dikilir.

Ekim Nöbeti : Ahır gübresi ile gübrelenmiş patatesten sonra rezene çok iyi yetişir. Ancak verimli topraklarda ve iyi gübrelenmiş durumda tahıl da iyi bir ön bitkidir. Pratikte şeker pancarından sonra rezene yetiştirilmesi önerilmez, zira toprakta çok azot birikir ise fazla miktarda vejetatif aksam gelişir. Böylece meyvelerin olgunlaşması gecikir. Rezene kendine dayanıklı değildir. Bu nedenle bir rezene ekili yere ikinci defa ancak 6-7 yıl sonra getirilmelidir. Rezenenin bıraktığı toprağı ise gübrelenmiş bir çapa bitkisi toprağı şeklinde değerlendirilmelidir. Ancak rezene hasadından sonra toprakta kalan anızın ürümesi geç olduğundan hemen hazırlanması güçtür. Bu nedenle rezeneden sonra ya geç ekilen kışlık tahıl veya yazlık tahıl gelmelidir.

Gübreleme : Genel olarak rezeneye ahır gübresi verilmesi önerilmez. Mineral gübre olarak 4-6 kg/da N, 4.5-7 kg/da P2O5 ve 8-10 kg K2O verilmesi öngörülmektedir.

Hasat : Rezene'de hasat çok sayıda meyvelerin büyüme olgunluğuna eriştiğinde yapılır. Bu tahıllarda sarı olum devresine eş değerdedir. Hasatta çeşitli yöntemler kullanılır. Bunlardan biri, rezenenin biçer bağlar ile biçilmesidir. Biçimden sonra demetler dik konularak kurutulur. Yeterince kuruduğunda tarlada harman makinası ile harmanı yapılır. Ancak tarlada yeterince kurutma olanağı bulunan yerlerde biçer döverlerde hasat etme imkanı vardır. Genellikle tam kurutma söz konusu değildir. Bu nedenle biçer döverle hasat yaptıktan sonra son kurutma gereklidir.

Verim : Koşullarımızda yapılan bir çalışmada tane veriminin 34-75 kg/da arasında değiştiği bulunmuştur.

Hastalık ve Zararlıları : Köklenmiş ayrıca ikinci yıl genç rezene bitkilerinde Othiorrhynchus ligustici önemli zarar yapmaktadır. Bununla mücadelede Gesarol önerilmektedir. Rezene'de köklere özellikle Tipula oleraeca zarar vermektedir.
Mantari yaprak zararlılarından plasmopara nivea, Corcospora foenicula ayrıca Ukomyces önemli zararlar vermektedirler. Özellikle saplarda Sclerotinia scherotiorum ve Phoma türleri zararlı olmaktadırlar. Sürgün uçlarında ise Lygus campestris kalmi'nin zararları büyüktür.

Tüketimi

Kullanılan Bitki Kısmı : Radix Foeniculi, Herba Foeniculi, Fructus Foeniculi
İçerdiği Maddeler : İyi bir rezene meyvesi % 3.5-6 uçucu yağ içerir. Koşullarımızda ortalama % 5.1 olarak saptanmıştır. Bileşimin en önemli meddesi Anethol'dur ve % 30-60 arsındadır. Bu anason ile aynı aromaya sahiptir. Ayrıca acı kafur'a benzer tat da bir madde daha vardır ki, buda fenchon'dur. bunun oranı uçucu yağda % 10-20 arasında değişir. Ayrıca Fosniculin ve methylchavicol bulunur. Meyve endospermi % 12-18 yağ, % 14-22 protein içerir. Genel olarak uçucu yağ oranı ile meyve uzunluğu arasında bir ilişki vardır.

Kullanılışı : Rezene eskiden beri göz kuvvetlendirici olarak kullanılmıştır. Bu gün halk arasında da midevi ve gaz söktürücü olarak kaynatarak içilir veya meyveleri kavrulur, dövülür ve balla karıştırılarak sabahları birer tatlı kaşığı alınarak kullanılır.

Not : Alıntıdır

Bunlar yeterlidir sanırım :p