Kural 4'ten yola çıkarak. Lütfen okuyunuz.

Kural 4 için buraya tıklayınız.


Forumda beni rahatsız eden bir konu var. Şimdi içinizden bir kaçı çıkıp: "Senin sorunun." diyebilir bana. Fakat bu konu Türkçe'nin dil işleyişi ve gelişimi açısından önemli ve gerçekten rahatsız oluyorum.

Görüyorum ki forum konu başlıklarında :

x sorunsalı
y sorunsalı
z sorunsalı

gibi kırmızı ile yazdığım kelime geçiyor. Türkçe'nin ahengini bozan tamamen Fransızca'dan uyarlanmış bir ekle "-sal,-sel" eki ile yapılan "sorunsal" kelimesinin manasını birisi bana açıklayabilir mi ?

x sorunu
y sorunu
z sorunu

Başlıklarında görüldüğü üzere tamamen Türkçe'ye ait olan belirtme hali eki "-i,-ı,-u,-ü" işimizi görmekte ve halletmekte. Sorunumuzu belirtmekte.. Zaten anlam ilişkisi bakımından Fransızca'dan uyarlanan "-sel,-sal" eki nispet anlamı katar. Yani kelimeyi Türkçe'ye uyarlarsak anlam açısından " sorunî " gibi bir kelime çıkar karşımıza. Bu ek "ulusal" kelimesinden yola çıkarak Cumhuriyet'in ilk yıllarında kullanılmaya başlamış. Yeni Türkçe akımının etkisiyle bunun gibi bir çok uydurulmuş ek ortaya çıkmıştır. Hızın alınamaması sebebiyle Atatürk tarafından "Güneş Dil Teorisi" ortaya atılmış ve furya durdurulmuştur. Yine de hâlen kullanılıyor olması çok üzücü.

İnsanların konulara bakış açısı değişiyor.

Futbolcu olduğumuzu varsayalım. Boş kaleye golü atmayı mı tercih ederiz yoksa bilinçli olarak dışarı vurmayı mı? İşimizin gereği olanı yani doğru olanı yapıp gol atarız.

O an konuşmamız veya yazmamız gerekiyorsa ve bunu Türkçe yapacaksak neden doğru olanın dışına çıkmak ayrı bir zevk veriyor anlamış değilim. Dilbilgisi bilgin olmayabilir. Vardır ama %100 değildir. Bu anlamda yapılacak tüm yanlışları anlayabilirim. Öğrenirsin ve düzelir ya da öyle kalır. Ancak yapıyorum/yapıom gibi konular canımı sıkıyor. Kural 4'te buna hitap ediyor.

Bu konu ise yukarda bahsettiğimden biraz farklı görünüyor. Türk Dil Kurumu'nun kabul ettiği bir kelimeyi biz dışlayamayız. Belki mantık olarak eleştirebilir ve kullanmayabiliriz. Ancak kullanana da kullanamazsın diyemeyiz.

Türkçe olmayan ama dilimizde mevcut olan birçok kelime vardır. Sorunsal da senin anlattıklarına göre bunlardan biridir. Ben de "Kart Sorunu" demeyi tercih edenlerdenim ama sorunsal diyene de karışacak değilim.

Evet -sal, -sel eki yoktur Türkçe'de.

Quote:

---

Originally Posted by DisCo

İnsanların konulara bakış açısı değişiyor.

Futbolcu olduğumuzu varsayalım. Boş kaleye golü atmayı mı tercih ederiz yoksa bilinçli olarak dışarı vurmayı mı? İşimizin gereği olanı yani doğru olanı yapıp gol atarız.

O an konuşmamız veya yazmamız gerekiyorsa ve bunu Türkçe yapacaksak neden doğru olanın dışına çıkmak ayrı bir zevk veriyor anlamış değilim. Dilbilgisi bilgin olmayabilir. Vardır ama %100 değildir. Bu anlamda yapılacak tüm yanlışları anlayabilirim. Öğrenirsin ve düzelir ya da öyle kalır. Ancak yapıyorum/yapıom gibi konular canımı sıkıyor. Kural 4'te buna hitap ediyor.

Bu konu ise yukarda bahsettiğimden biraz farklı görünüyor. Türk Dil Kurumu'nun kabul ettiği bir kelimeyi biz dışlayamayız. Belki mantık olarak eleştirebilir ve kullanmayabiliriz. Ancak kullanana da kullanamazsın diyemeyiz.

Türkçe olmayan ama dilimizde mevcut olan birçok kelime vardır. Sorunsal da senin anlattıklarına göre bunlardan biridir. Ben de "Kart Sorunu" demeyi tercih edenlerdenim ama sorunsal diyene de karışacak değilim.

---

Türk Dil Kurumu'nun Türkçe üzerinde bir bağlayıcılığı yoktur. Evet; tercihleri, Türkçe kullanımları üzerindeki birikimleri müthiştir. Yani söylemek istediğim TDK kabul ettiği için herhangi bir kelime sözcük Türkçe'nin kazanımı sayılamaz. Türk Dili üzerine araştırma yapan Türkologların yaptığı işlemi TDK kurum olarak üstlenir dersem daha açıklayıcı olabilirim.
Zaten TDK, ekin kullanımı ile ilgili belirtmiş olduğu yazıda; "sorunsal" kelimesini haklı çıkartacak hiç bir madde yoktur. Ama nedense TDK sözlüklerine bu kelimeyi almış.

Belirtmek istedim sadece.

Quote:

---

Originally Posted by Rind-i Şeyda

Forumda beni rahatsız eden bir konu var. Şimdi içinizden bir kaçı çıkıp: "Senin sorunun." diyebilir bana. Fakat bu konu Türkçe'nin dil işleyişi ve gelişimi açısından önemli ve gerçekten rahatsız oluyorum.

---

Senin sorunun değil de senin sorunsalın desem kızar mısın..? :)

Bende anlamıyorum nerden çıktı bu sorunsal kelimesi. Sorunu demek çok mu zor ?

Bu kadar ufak ayrıntılara takılmayalım en azından forumda ''yapıyom/qidiyom vb.'' yazanlar yok.

Bunlar çok yüzey'sel' konular. Para'sal' sorunun olmasında gerisini boşver bence. Siya'sal' konuda değil sonuçta konunun açılmasında bir sakınca yok ama bence gereksiz bir konu olmuş.

Bu -sal/sel ekini en çok televizyonda "Kamusal" kelimesinde duyuyorum.Hiç öyle kelimeler kullanmıyorum.Dikkatimi de çekmiyor pek.İnternette konuşulan Türkçe'nin hali ortada.Bir -sal/-sel ekinin zararı olacağını düşünmüyorum.

Türkçe'de -sel -sal eki var ama bu "sorunsal" kelimesi ekşisözlük tarafından türetildi. ekşisözlük kullanıcılar, ekşisözlük özentisi olanlar ve bu kelimeyi başka bir yerden duymuş olanlar kullanıyor genellikle.

bence gereksiz değil, yerinde bir konu. varolmayan bir kelimenin bu kadar kullanılmasında çok çok büyük bir tehlike olmasa da yine de iyi birşey değil bence. ama Krusty'nin de belirttiği gibi daha beterleri de olabilirdi. buna da şükür diyorum. Ayrıca Addolorato'nun da örneklerle gösterdiği gibi -sel, -sal eki Türkçe'de mevcut.

Quote:

---

Originally Posted by Krusty

Bu kadar ufak ayrıntılara takılmayalım en azından forumda ''yapıyom/qidiyom vb.'' yazanlar yok.

---

Ufak bir ayrıntı olmamakla beraber söylediğin şeylerden daha tehlikeli bir unsur bu. Türkçe'nin dil özelliğini ele aldığımızda "gidiyom, geliyom" kelimeleri konuşma diline aittir ve kullanılmasında bir sakınca yoktur. "q,w" harflerinin kullanılması ise fonetiği bozabilir.

Quote:

---

Originally Posted by Addolorato

Bunlar çok yüzey'sel' konular. Para'sal' sorunun olmasında gerisini boşver bence. Siya'sal' konuda değil sonuçta konunun açılmasında bir sakınca yok ama bence gereksiz bir konu olmuş.

---

Bunlar çok gelişigüzel konular. Para sorunun olmasında (...) Siyasi konuda değil sonuçta (...)

Hepsinin yerini tutacak kelime mevcut ve konunun gerekliliği bana aittir. Ben bir dilciyim ve bu konu beni rahatsız etti.

Quote:

---

Originally Posted by RaSenGan

Bu -sal/sel ekini en çok televizyonda "Kamusal" kelimesinde duyuyorum.Hiç öyle kelimeler kullanmıyorum.Dikkatimi de çekmiyor pek.İnternette konuşulan Türkçe'nin hali ortada.Bir -sal/-sel ekinin zararı olacağını düşünmüyorum.

---

İnternette konuşulan Türkçe, eğer bu "bhen, shen" diye yazanlardan bahsediyorsan eğer; bu, Türkçe'nin fonetiğini bozar. Benim dediğim ise Türkçe'ye ait olmayan bir ekin kullanımının artmasıdır. Bir çok aydın zamanında zararı olacağını düşünmüştü zaten.

Quote:

---

Originally Posted by Aydın

Türkçe'de -sel -sal eki var ama bu "sorunsal" kelimesi ekşisözlük tarafından türetildi. ekşisözlük kullanıcılar, ekşisözlük özentisi olanlar ve bu kelimeyi başka bir yerden duymuş olanlar kullanıyor genellikle.

bence gereksiz değil, yerinde bir konu. varolmayan bir kelimenin bu kadar kullanılmasında çok çok büyük bir tehlike olmasa da yine de iyi birşey değil bence. ama Krusty'nin de belirttiği gibi daha beterleri de olabilirdi. buna da şükür diyorum. Ayrıca Addolorato'nun da örneklerle gösterdiği gibi -sel, -sal eki Türkçe'de mevcut.

---

Söylediğin her şeye yukarda yeterliliğiyle cevap vermeye çalıştım.
Türkçe'de "-sel, -sal" eki yoktur. Ek Fransızca "Nationale" kelimesinden çakmadır. Sorunsal kelimesi de Ekşi sözlükcülerin babalarının bile hayatta olmadığı tarihlerde ortaya çıkmış çakma uydurma bir kelimedir.

Tek doğru kullanımı "KUMSAL" kelimesindedir. Kelimenin etimolojisi ise tartışılmaktadır.

Quote:

---

Originally Posted by Rind-i Şeyda

Söylediğin her şeye yukarda yeterliliğiyle cevap vermeye çalıştım.
Türkçe'de "-sel, -sal" eki yoktur. Ek Fransızca "Nationale" kelimesinden çakmadır. Sorunsal kelimesi de Ekşi sözlükcülerin babalarının bile hayatta olmadığı tarihlerde ortaya çıkmış çakma uydurma bir kelimedir.

Tek doğru kullanımı "KUMSAL" kelimesindedir. Kelimenin etimolojisi ise tartışılmaktadır.

---

Türkçe'de bu var derken bizim kökenlerimizden geldiğini kastetmemiştim. Türkçe'de iki sesli harf bir araya gelmez ama "saat" diye bir kelimemiz var değil mi? Bu da o türden bir olay. Kullanımı yanlış değil. "Görsel basın"daki -sel ekini çıkarttığında anlamsızlaşıyor cümle mesela. Yerine eş anlamlı birşey bulmaya çalışabilirsin anca.

sorunsal konusunda da haklısın. ekşicilerin türettiğini sanıyordum ama yanılmışım. bu kelimeyi popülerleştiren onlar.

Ayrıca bu konuda bilgili olman, hassas olman çok güzel bir olay. Yanlış bildiğimiz şeylerin doğrusunu öğrenmiş oluyoruz. Bu yazdıklarım arasında da yanlış şeyler varsa göstermen benim yararıma olur .)

-sel/-sal eki;

Kum-sal, dağ-sal, kır-sal gibi kelimelerde bulunulan yeri anlatır.

-sel -sal eki ilişkinlik, aitlik ilgisi kurar eklendiği kelime ile ilgili. Kara-sal, gör-sel, işit-sel, gelenek-sel, evren-sel gibi. Burada bulunan kelimelerin bazıları yabancı kökenli olduğundan bunlara eklenen -sel/-sal ekleri Türkçe değildir denmektedir. Buradaki -sel/-sal eki -nasyonel ya da -al ekine benzemektedir.

Ancak Türkçe'de zaten -al eki vardır.

Bu kelimelerin yerine ancak "... ya/ye ilişkin" denilebilir. Bu da konuşma ve yazmada akıcılığı bozar.

-al, -el eklerinden önce gelen s kaynaştırma harfi oluyor o halde?

Quote:

---

Originally Posted by BleedingMoon

-al, -el eklerinden önce gelen s kaynaştırma harfi oluyor o halde?

---

Hayır, kaynaştırma öyle olmaz. (:

Quote:

---

Originally Posted by Aydın

Türkçe'de bu var derken bizim kökenlerimizden geldiğini kastetmemiştim. Türkçe'de iki sesli harf bir araya gelmez ama "saat" diye bir kelimemiz var değil mi? Bu da o türden bir olay. Kullanımı yanlış değil. "Görsel basın"daki -sel ekini çıkarttığında anlamsızlaşıyor cümle mesela. Yerine eş anlamlı birşey bulmaya çalışabilirsin anca.

sorunsal konusunda da haklısın. ekşicilerin türettiğini sanıyordum ama yanılmışım. bu kelimeyi popülerleştiren onlar.

Ayrıca bu konuda bilgili olman, hassas olman çok güzel bir olay. Yanlış bildiğimiz şeylerin doğrusunu öğrenmiş oluyoruz. Bu yazdıklarım arasında da yanlış şeyler varsa göstermen benim yararıma olur .)

---

Quote:

---

Originally Posted by Bursaspor

-sel/-sal eki;

Kum-sal, dağ-sal, kır-sal gibi kelimelerde bulunulan yeri anlatır.

-sel -sal eki ilişkinlik, aitlik ilgisi kurar eklendiği kelime ile ilgili. Kara-sal, gör-sel, işit-sel, gelenek-sel, evren-sel gibi. Burada bulunan kelimelerin bazıları yabancı kökenli olduğundan bunlara eklenen -sel/-sal ekleri Türkçe değildir denmektedir. Buradaki -sel/-sal eki -nasyonel ya da -al ekine benzemektedir.

Ancak Türkçe'de zaten -al eki vardır.

Bu kelimelerin yerine ancak "... ya/ye ilişkin" denilebilir. Bu da konuşma ve yazmada akıcılığı bozar.

---

Osmanlı gerileme dönemlerinde Fransaya bir çok öğrenci gönderir. Bu öğrenciler kendilerini yetiştirir. Birer Osmanlı aydını olarak geri dönerler. Fransa'nın yayılmacı milliyetçiliğinden etkilenerek aslında birer Fransız hayranı olarak gelirler. Dilde millileşmeyi amaçlarlar.

Cumhuriyet Dönemine kadar sarkan bu süreç; Atatürk'ün TDK'yı kurmasıyla devam eder. Fakat kantarın topuzu kaçar. Bir çok aydın Türkçeleştirme yapıyorum diye uydurma bir sürü kelime icat etmeye başlar.

Bu "-sel,-sal" eki "Nationale" kelimesinden "ulusal" kelimesi türetilmesi ile ortaya çıkar. "Ulus" kelimesine ait "s" sesi de "al" ile birleştirilerek dilde 100 yıl bile tarihi olmayan bir ek ortaya çıkar. Arapça ve Farsça'ya ait olan nispet i'si "î" nin yerine kullanılmaya başlanır. Oysa ki 1000 yıldır harmanlanmış bir ektir nispet "î"..

Atatürk durumun farkına varır. Türkçe millileşmekten çok batılılaşmaktadır; okuduğu bir makaleye bağlı olarak "Güneş Dil Teorisi"ni ortaya atar ve Türkçe'nin bütün dillerin atası olabileceğini bu nedenle bu arayışların gereksiz olduğunu öne sürer. Furya durdurulur ama önü kesilemez yine de işte.

Saat kelimesi Arapça bir kelimedir. Ama Türkçeleşmiştir. Atatürk Latin harflerinin kolay öğretilmesi amacıyla Arapça "Ayın" harfinin Latin alfabesi ile gösterilmesine gerek duymamıştır.
Transkripsiyonlu yazımı "sa't" şeklinde. Aynı şekilde şiir kelimesi de latin harflerine transkripsiyonlu döküldüğünde "şi'r" olarak karşımıza çıkar.

Türkçe canlı bir dil. Bu canlılığını asırlarca koruyacak.
Fakat "-sel,-sal" ekinin her yerde kullanılması bu canlılığı biraz farklı bir şeye dönüştürüyor.
Çünkü bu ek belirtme hal eki yerine, ilgi eki yerine vs. kullanılmaya başlandı. Hatta gereksiz yere bile kullanıldı. Birazcık kendisini batılı hisseden herkes güzel konuşmalıyım diye; bu eki ağızına pelesenk etti.


"Kara iklimi, Görülen basın, İşitilen hede" tamlamaları da gayet akıcı, gayet göze hoş gelen tamlamalar bence. Ve öz Türkçe.

Ben bu yabancı ekin Türkçeleştirilmesine karşıyım.

"bilimsel konu" yerine bilim konusu veya bilimin konusu denebilir.

Ek kullanımı öyle artıyor ki bu canlı dil onu da Türkçeleştirir. Ben ve benim gibi düşünen bir çok insanın korkusu budur.

"-al, -el" eki ile bir kelime bulamadım açıkçası, kusura bakmayın, büyük ihtimalle Türkçe'de bu ek yok.



"kumsal, uysal" kelimelerinde ise durum farklı gelişiyor. Bu kelimelerin dışında bu ekin kullanımı hatadır. Büyük ihtimalle Tatarca "-sil" ekinden oluşturulmuş bu kelimeler ve günümüze kadar canlılığını korumuş. Fakat Tatarca "-sil" ekinin "-sel, -sal" ile alakası yoktur.


Ben bu eki olabildiğince az kullanmaya davet ediyorum sizleri. Bunun yerine kullanabileceğimiz ekler Türkçe'de mevcut.

Anlatmak istediğinizi tarihi 15000 yıl olduğu iddia edilen Türkçe ile anlatabilirsiniz.

Kara-sal, bilim-sel, gör-sel, işit-sel hadi bunlara karşılık bulabiliyoruz diyelim peki kır-sal, dağ-sal kelimelerine karşılık bulabiliyor muyuz? Dağ-sal dağın alanı, dağ alanı veya kır-sal kırın alanı, kır alanı mı diyelim.

-al/-el ekine örnek olarak san-al, öz-el, gen-el verilebilir.

-sal/-sel ekini hallettiysek bu mücadeleyi veren arkadaşlardan de/da'nın ayrı yazılması gerektiği yerlere de bakmaları gerektiğini belirteyim o zaman :)

Quote:

---

Originally Posted by Bursaspor

Kara-sal, bilim-sel, gör-sel, işit-sel hadi bunlara karşılık bulabiliyoruz diyelim peki kır-sal, dağ-sal kelimelerine karşılık bulabiliyor muyuz? Dağ-sal dağın alanı, dağ alanı veya kır-sal kırın alanı, kır alanı mı diyelim.

-al/-el ekine örnek olarak san-al, öz-el, gen-el verilebilir.

---

Dağsal alana dağ, kırsal alan diye kullandığınıza da kır denmesi yanlış mı olur ?
Eğer "kırsal alan" diye illa ki bir tamlama kurulacaksa "kır alanı" da pek tabi denilebilir.

Sanal kelimesi büyük ihtimalle "virtual"den
Genel kelimesi ise "general"dan türetilme..

Çünkü "-el,-al" eki Türkçe'de fiilleştirmek için kullanılır.

Çok+al =çoğalmak gibi..


Özel kelimesi ise çok özel bir kelimedir. Kelime kökü ö+z şeklindedir. Orhun Anıtları'nda "özüm" diye geçmektedir.
Kelime "special"dan türetilmiş de olabilir. Bu kelimenin kökeni hakkında bir bilgiye sahip değilim.

Yani öz Türkçe olmayan ekler sarıp sarmalamış durumda Türkçe'yi..



Bir arkadaş "de,da" bağlacının yazımından bahsetmiş. Neden bahsetmiş bilemiyorum ama "de,da" bağlacının yanlış yazımı ile benim söylediğimin çok çok farklı şeyler olduğunu belirtmek isterim.

Birisi yazım yanlışı bir diğeri ise Türkçe eklerin yerine yabancı eklerin getirilmesi sorunudur.